Waarom toch steeds dat geknal?
Met het einde van het jaar inzicht, hoor je steeds vaker knallen van vuurwerk. Ook op de nieuwssites zie je steeds vaker berichten over vuurwerk gebruik, vaak door jongeren. Zo was er laatst nog een artikel met als headline ‘Politie vindt illegaal zwaar vuurwerk bij 11-jarigen na melding door moeder’’. Deze moeder vond in de kamer van haar 11-jarige zoon illegaal vuurwerk, wat hij had gekregen van een andere leeftijdsgenoot (van Wijngaarden, 2021). Naast dat dit natuurlijk erg problematisch is, had het ook veel erger kunnen aflopen. Het vuurwerk dat dit jongetje in zijn kamer had is erg gevaarlijk. Daarbij is het vuurwerk bestemd voor mensen met gespecialiseerde kennis, wat de 11-jarige niet heeft.
Vuurwerk wordt verdeeld in verschillende categorieën. Het vuurwerk wat het jongen van 11 had, is categorie F4 vuurwerk. De andere categorieën zijn F1, F2 en F3. Onder F1 vallen bijvoorbeeld sterretjes, omdat dit vuurwerk bijna geen geluid oplevert, en ook bijna geen gevaar meebrengt. Vanaf 12 jaar mag je F1 vuurwerk kopen en afsteken, ook in huis. Categorie F2 is vuurwerk met weinig gevaar en een laag geluidsniveau, zoals rotjes. De derde categorie, F3 vuurwerk (zoals pijlen), brengt middelmatig gevaar met zich mee. Daarbij levert F3 ook meer geluid op, maar dit is niet schadelijk voor de menselijke gezondheid. Tijdens de jaarwisseling van 2021-2022 is alleen vuurwerk uit categorie F1 toegestaan (Ministerie van Algemene Zaken, 2021; Overheid, 2021). Vuurwerk wordt onderverdeeld in verschillende categorieën. Dus waarom gebruiken jongeren dan vuurwerk?
‘Verveling, ik had rotjes over’, het antwoord van een anonieme respondent (man). Een andere respondent (man) zegt dat hij vuurwerk afsteekt omdat hij het leuk en mooi vindt. Daarbij voegde hij eraan toe dat knalvuurwerk voor de kick is en siervuurwerk omdat het mooi is. Een vrouwelijke respondent, die zelf geen vuurwerk gebruikt, denkt dat jongeren vuurwerk afsteken om rebels te zijn. Andere vrouwelijke respondenten, die zelf geen vuurwerk afsteken, denken dat jongeren vuurwerk afsteken omdat ze het stoer vinden, het mooi vinden of de harde knal leuk vinden. Daarbij verwachten respondenten dat jongeren ook door groepsdruk vuurwerk af gaan steken. Een ander antwoord wat vaak naar voren kwam is dat jongeren vuurwerk afsteken omdat het een adrenaline kick kan geven.
Dit laatste antwoord kwam ook naar voren in een onderzoek. Uit een onderzoek, met als doelgroep 12-17 jarigen, blijkt dat veel jongeren bewust zijn van de gevaren van vuurwerk, maar vanwege de adrenaline kick expres risico nemen. Daarbij kan vuurwerk in groepsverband de gezelligheid verhogen. Groepsdruk kan ervoor zorgen dat angst overwonnen wordt, waardoor het risico wordt genomen. Wat verder nog uit het onderzoek kwam, is dat jongeren ook interesse hebben in illegaal vuurwerk en vuurwerk afsteken buiten de periode dat het toegestaan is. Daarbij kunnen scholen dienen als plek waar (illegaal) vuurwerk wordt gehandeld en afgestoken (De Clerqc & Jansen, 2020). Zo heb ik zelf meegemaakt dat er in de jongenstoiletten op mijn middelbare school vuurwerk werd afgestoken (en doordat er camera voor de ingang van de toiletten hing waren de jongens betrapt, niet de meest slimme actie).
Uit andere onderzoeken blijkt dat risico nemen vaak voorkomt bij adolescenten. Risico wordt gekenmerkt drie componenten: potentie voor beloning en kosten, variatie van mogelijke uitkomsten en onzekerheid over de uitkomsten (Duell & Steinberg, 2018). Bij het afsteken van vuurwerk kan de adrenalinekick de beloning zijn. Daarbij kan vuurwerk verschillende uitkomsten opleveren; het ene vuurwerk kan een hardere knal geven. Daarnaast is de onzekerheid dat je niet weet hoe het eruit gaat zien, hoe hard de knal is, of het vuurwerk in één keer goed wordt afgestoken en of je mogelijk gewond kan raken.
Er zijn verschillende redenen waarom adolescenten meer risico’s nemen. Zo hebben adolescenten minder bezittingen en minder macht dan volwassenen, waardoor er minder op het spel staat. Ook wordt er gesuggereerd dat de hersenen van tieners en adolescenten anders omgaan met risico’s. Daarbij kan het nemen van risico’s een uiting zijn van verzet. Als oorzaak voor het nemen van risico’s wordt groepsdruk vaak genoemd, terwijl het ook kan zijn dat jongeren willen laten zien dat zij zichzelf aan het worden zijn (Sercombe, 2014). Dus het argument dat jongeren vuurwerk afsteken vanwege groepsdruk, hoeft niet altijd waar te zijn.
Verder suggereert onderzoek dat adolescenten die risico’s nemen wel deels bewust zijn van de mogelijke negatieve uitkomsten. Daarbij is de aanname dat oudere adolescenten beter nadenken over de mogelijke uitkomsten van hun gedrag, dan jongere adolescenten. jongere adolescenten zouden minder nadenken over de negatieve uitkomsten van hun gedrag (Curry & Youngblade, 2006). Mogelijk had het jongetje van 11 dat ook niet gedaan toen hij het vuurwerk van zijn leeftijdsgenoot aannam.
Tot slot blijkt dat personen met onderontwikkelde emotieregulatie gevoeliger zijn voor risico gedrag. Daarbij spelen zelfregulatie en hoge impulsiviteit ook een rol bij risico gedrag. Verder blijkt dat adolescenten die vaak als strategie hebben om emoties te vermijden ook eerder participeren in risico gedrag (Curry & Youngblade, 2006).
Dus waarom gebruiken jongeren nou vuurwerk? Misschien willen zij gewoon de adrenaline kick voelen, of vinden ze het vuurwerk gewoon mooi. Een andere verklaring is dat het nemen van risico’s spannend is, of dat jongeren zich willen verzetten en willen laten zien wie zij zijn. Mogelijk kan het ook zijn dat jongeren beschikken over een minder ontwikkelde emotieregulatie en zelfregulatie, en daarom eerder riskant gedrag vertonen. Kortom, redenen genoeg. Toch moeten jongeren het dit jaar (en mogelijk de aankomende jaren ook) het doen met knalerwtjes en sterretjes. Oftewel; steek geen vuurwerk van categorie F2, F3 (en zeker niet) F4 af!
Literatuur
Curry, L. A., & Youngblade, L. M. (2006). Negative affect, risk perception, and adolescent risk behavior. Journal of Applied Developmental Psychology, 27(5), 468–485. https://doi.org/10.1016/j.appdev.2006.06.001
De Clercq, F., & Jansen, A. (2020, december). Vuurwerk veiligheid onder jongeren (Nr. 6166). https://www.rijksoverheid.nl/documenten/rapporten/2021/02/19/onderzoeksrapport-vuurwerkveiligheid-onder-jongeren
Duell, N., & Steinberg, L. (2018). Positive Risk Taking in Adolescence. Child Development Perspectives, 13(1), 48–52. https://doi.org/10.1111/cdep.12310
Ministerie van Algemene Zaken. (2021, 8 december). Vuurwerkverbod tijdens oud en nieuw 2021–2022. Vuurwerk | Rijksoverheid.nl. Geraadpleegd op 15 december 2021, van https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/vuurwerk/vuurwerkverbod-oud-en-nieuw-2021-2022
Overheid. (2021, 1 juli). Vuurwerkbesluit. https://wetten.overheid.nl/. Geraadpleegd op 15 december 2021, van https://wetten.overheid.nl/BWBR0013360/2021-07-01#Hoofdstuk1a_Paragraaf1_Artikel1A.1.3
Sercombe, H. (2014). Risk, adaptation and the functional teenage brain. Brain and Cognition, 89, 61–69. https://doi.org/10.1016/j.bandc.2014.01.001
Van Wijngaarden, L. (2021, 13 december). Politie vindt illegaal zwaar vuurwerk bij 11-jarigen na melding door moeder. AD.nl. Geraadpleegd op 15 december 2021, van https://www.ad.nl/arnhem/politie-vindt-illegaal-zwaar-vuurwerk-bij-11-jarigen-na-melding-door-moeder~aebddca4/