Het eindexamenjaar. Veel leren, veel stress en uiteindelijk trots met je diploma op Instagram!
Maar, dan gaat voor de meeste mensen hun leven helemaal veranderen. Studeren en naar de universiteit of het HBO, en meestal ook naar een andere stad gaan. Voor veel mensen wordt deze overgang gezien als iets groots, iets lastigs of iets spannend, maar overgang ook juist positief uitpakken! In dit artikel heb ik verschillende mensen geïnterviewd over hoe hun overgang van de middelbare school naar de universiteit of HBO is verlopen. Ook heb ik mijn eigen ervaring over deze overgang in het artikel verwerkt.

Esmée, 18 jaar
Hoe verliep de overgang van de middelbare school naar de universiteit voor jou? (qua
school, werklast, sociaal contact, huiswerk, etc)
De overgang van de middelbare school naar de universiteit was best groot, vooral omdat je
zes jaar lang met dezelfde mensen elke dag ongeveer hetzelfde meemaakt. Hierdoor moest ik
wel even wennen aan de nieuwe dingen, maar dit maakt het ook erg leuk. Daarbij vind ik het
erg fijn om je te kunnen focussen op de dingen die je interessant vindt, in plaats van op de
algemene vakken. Het volgen van colleges in plaats van een hele schooldag is wel even
wennen, omdat je veel zelfstudie hebt. Naast de studie leer je veel nieuwe mensen kennen,
wat het erg leuk en gezellig maakt!
Wat is voor jou het lastigste (geweest)?
Het lastigste voor mij was om alle nieuwe leeromgevingen te leren kennen. De informatie
staat her en der op allemaal verschillende sites. Ook vond ik het lastig om op blackboard alle
informatie te vinden. Om daar een weg in te vinden en te ontdekken wat waar allemaal staat
kost even tijd.
Hoe ben je hier mee omgegaan?
Uiteindelijk leer je alle plekken kennen en hoef je niet meer zoveel te zoeken. Aan
medestudenten vragen waar je iets kan vinden is handig, op die manier kom je er samen wel
uit!
Als je deze overgang opnieuw zou mogen doen, wat zou je dan anders aanpakken? Ik
ben erg tevreden over de start en zou niets willen veranderen.
Wat is jouw tip voor de volgende 1e jaars studenten?
Wat ik in de eerste periode erg leuk vond, was het contact maken met andere studenten. Mijn
tip is dan ook om mee te doen met de UIT-week om Utrecht te leren kennen en mee te gaan
op introweekend met de studievereniging!

Diona, 18 jaar

Hoe verliep de overgang van de middelbare school naar de universiteit voor jou? (qua
school, werklast, sociaal contact, huiswerk, etc)
Aan het begin vond ik het best eventjes wennen! Opeens naar een Science Park toe met
allemaal grote gebouwen! Helemaal vanuit Gelderland naar Utrecht, best spannend! Ik vind
dat de overgang voor mij heel snel ging. Na een paar weken had ik het gevoel dat ik wist waar
ik heen moest en kende ik de weg al een beetje! Ik denk dat de overgang best snel gaat en dat
je snel gewend raakt. Sociaal contact maken vond ik echt niet moeilijk. Ik ben meegegaan op
een introductiekamp van de studievereniging, waardoor ik nu allemaal lieve vriendinnetjes
heb!
Wat is voor jou het lastigste (geweest)?
Voor mij was het lastigste denk ik het vinden van alle gebouwen en ervaren hoe alles werkt
met het OV.
Hoe ben je hier mee omgegaan?
Al doende, leert men! Ik kan moeilijk niet naar de school gaan, dus door het gewoon te doen
en te ervaren leerde ik hoe alles werkte!
Als je deze overgang opnieuw zou mogen doen, wat zou je dan anders aanpakken?
Oeehh lastig! Ik denk dat ik misschien in het begin al iets meer met de studie bezig had
moeten gaan. Er waren zoveel leuke dingen te doen, waardoor ik een beetje vergat dat ik ook
nog een studie deed hahaha.
Wat is jouw tip voor de volgende 1e jaar studenten?
Ga zeker naar leuke activiteiten toe van de studievereniging, want daar kan je ontzettend
leuke mensen tegenkomen!!

Tessa, 18 jaar
Ik had best wel veel spanning voor deze overgang. Gek toch? Nee dat is eigenlijk heel
normaal, van een veilige omgeving naar de grote stad, dat is een overgang die je zeker niet
moet onderschatten! Nadat ik mijn diploma had behaald, zou alles veranderen, het echte leven
zou beginnen, spannend! Maar, aan de andere kant was ik ook toe aan een nieuwe uitdaging!
De eerste week van de universiteit, was voor mij erg wennen. Naast dat ik het erg leuk vond,
raakte ik door de grote hoeveelheid nieuwe informatie, het overzicht helemaal kwijt. Door alle
nieuwe leeromgevingen zag ik door de bomen het bos niet meer en miste ik nog weleens een
belangrijke deadline… oeps! Maar langzamerhand heb ik steeds meer het overzicht kunnen
vinden. Ik heb hier ook veel met andere mensen over gepraat, zoals mijn tutor, ouderejaars
studenten/mentoren en klasgenoten. Dit heeft mij geholpen om mijn eigen manier van leren te
vinden.
Als ik deze overgang opnieuw zou mogen doen, zou ik wat meer afgaan op mijn eigen
gevoel. In het begin vroeg ik heel veel aan andere mensen, wat natuurlijk fijn is, maar hierdoor kreeg ik zoveel verschillende meningen dat ik het overzicht gauw kwijt was! Dat wil je natuurlijk juist niet hebben…
Mijn tip voor de volgende 1 e jaars studenten is: vertrouw op je eigen manier van leren.
Vraag tips aan andere mensen, maar vertrouw ook op jezelf. Als je een fout maakt, of een
tentamen niet haalt, is dat niet het einde van de wereld, er komen nog genoeg kansen dit jaar!
Oja en ga zeker mee op het introweekend van de studievereniging! Hierdoor heb ik zoveel
leuke mensen leren kennen, echt een aanrader!
Kortom, voor iedereen is de overgang van de middelbare school naar de universiteit of
het HBO echt een grote stap in je leven. Onderschat dit niet, maar geniet er ook vooral van!
Oja en doe zeker mee met alle leuke activiteiten, hierdoor leer je veel leuke mensen kennen!

Gelukkig nieuwjaaaar!!

2023 it is! Ik weet niet of het aan mijn ligt, maar wat is de tijd toch snel gegaan. Terwijl ik dit schrijf is het alweer 5 januari. En heb ik nou echt stilgestaan bij het nieuwe jaar? Nou nee niet echt eerlijk gezegd. In een sneltrein vaart heb ik wel even met een geweldige dag oud en nieuw gevierd en gauw wat goede voornemens op papier geschreven. Zonde van het papier, want eerlijk die goede doelen volg ik toch niet. 

Is het opstellen van goede doelen een goede zaak of niet? Veel mensen vinden de goede doelen onzin, omdat ze van tevoren al weten dat ze zich niet aan deze doelen gaan houden. Ook zijn er mensen die vinden dat je goed bent zoals je bent, dus zijn die goede doelen niet nodig. Je bent namelijk al goed genoeg. Een andere veel gedeelde mening is dat jij je als persoon zijnde altijd moet blijven ontwikkelen. Goede doelen zijn voor deze mensen een manier om zichzelf verder te ontwikkelen. 

Waarom halen zoveel mensen hun goede doelen niet? Misschien ligt dit wel aan de manier waarop deze persoon zelf de doelen opstelt. Is jouw doel al ongeveer 5 jaar lang ‘meer bewegen’, ‘gezonder eten’, ‘meer bezig zijn met studie’, dan kan het best zo zijn dat je doel iets te breed is. Ik denk dat het erg werkt om je doelen in kleinere stukjes op te splitsen. Dus in plaats van ‘ik wil meer bewegen’ zou je ook kunnen stellen ‘ik wil elke dag minstens 30 minuten bewegen’. Dit laatste doel is al veel specifieker dan het eerste doel en daarom waarschijnlijk ook eerder haalbaar. 

Moeten goede voornemens eigenlijk gelden voor een heel jaar? Aan het begin van het nieuwe jaar worden doelen vaak voor het hele jaar opgesteld. In een jaar kan er best veel gebeuren. Waarom moeten we dan een heel jaar aan hetzelfde doel werken? Een voorbeeldje: stel je hebt als goede voornemen voor het nieuwe jaar ‘ik wil graag 3 keer in de week sporten’, helaas krijg je in mei een blessure, waardoor je je goede voornemen niet meer kan halen. Heb je dan direct gefaald? Nee toch? Je bent ten eerste de eerste 4 maanden goed begonnen, daarnaast heb je een blessure waar je zelf vrij weinig aan kan doen. Met dit voorbeeldje probeer ik duidelijk te maken, dat je niet faalt wanneer je je goede voornemen niet voor het hele jaar kan waarmaken. Veel mensen denken wel zo en ik denk dat dit een van de reden is waarom veel mensen niet in meer in goede voornemens geloven. Sorry hoor maar het is toch dikke bullshit dat je perse elke week precies moet doen wat je goede voornemens zijn!?

Probeer aan het einde van het jaar eens terug te kijken naar de goede voornemens die je hebt opgesteld. Als je voor het jaar 2022 goede voornemens had opgesteld, pak ze er dan eens bij. Zijn jou voornemens echt behaald? Zo niet, hoe kan het dat je ze dit jaar niet gehaald hebt? Probeer de reden van het niet behalen eens dieper te bekijken. Kwam het niet behalen van je voornemens niet gewoon doordat het 1 keer niet lukte en je er daarna mee bent gestopt? Als dit zo is, probeer dan nu eens door te gaan ook al lukt het niet altijd. Of is er een andere reden? Als er een andere reden is, probeer je dan bewust van deze reden te zijn en probeer dit in het nieuwe jaar anders aan te pakken! 

Goede voornemens kunnen jou best helpen om je doelen voor dit jaar te behalen. Probeer ervoor te zorgen dat je niet te brede voornemens opstelt, omdat dit ervoor zorgt dat je je voornemens minder snel gaat behalen. Begin met kleine babystapjes! Als je je goede voornemens een weekje niet behaald, is dit niet direct het einde van de wereld! Je hoeft niet elke week en elke dag te presteren! Dus pak dat papiertje er toch maar bij en begin met schrijven!!!!

Je komt terug van een heerlijk en ontspannen weekend bij je ouders. Je hebt vorige
week al veel aan studie gezeten, waardoor je je week rustig afsluit en weet dat je de
aankomende week niet super veel hoeft te doen. Je gaat terug naar je studentenkamer en zit in
een – gelukkig – rustige trein. Plots word je duizelig, begint te zweten en heviger te
ademhalen. Je denkt dat je doodgaat of hebt het gevoel om flauw te vallen. Wat overkomt
je?! Zo kan een paniekaanval zich uiten.
Vaak denken we bij paniekaanvallen aan mensen die hyperventileren en blazen in een
plastic zakje. Mensen die een mega druk leven leiden of veel te veel stress hebben. Dit hoeft
echter niet. Een paniekaanval kan ontstaan in verschillende situaties, zoals in een noodsituatie
of in een spannende situatie. Ook kan de kans op een paniekaanval toenemen met
bijvoorbeeld cafeïnegebruik, wanneer familie bekend is met paniekaanvallen of bij
stress/vermoeidheid.
Paniekaanvallen kunnen verschillende uitingen hebben (Nederlands Huisartsen
Genootschap, z.d.). De een wordt heel duizelig en heeft een gevoel van flauwvallen of
doodgaan, terwijl de ander misschien last heeft van tintelingen in de handen en
hartkloppingen. Een paniekaanval kan iedereen overkomen. Echter, wanneer je er regelmatig
last van hebt, kan het zijn dat je last hebt van een paniekstoornis.
Een paniekstoornis komt bij ongeveer 4% van de bevolking voor (Reinier van Arkel,
z.d.). Een paniekstoornis is een vorm van een angststoornis. Er zijn dus verschillende
angststoornissen. Maar een paniekstoornis kan heel eenzaam voelen, omdat er nog niet vaak
over wordt gesproken.
Ook zit er een verschil tussen angst en paniek, hoewel beide termen over het
algemeen hetzelfde benoemd worden. Het verschil zit hem voornamelijk in de duur en
intensiteit. Bij angst is er een plotseling vervelend gevoel op wat wordt versterkt door
lichamelijke klachten. Een paniekaanval is eigenlijk de overtreffende trap, waarbij rationeel
functioneren wordt beperkt (Psychologiepraktijk Belfor, 2022).
Gelukkig gaat een paniekaanval altijd weer over, ook al is dat lastig om te geloven
wanneer je er middenin zit. Er zijn manieren om het risico op een paniekaanval te beperken.
Beweging, slaap, goed eten en ontspannen zijn belangrijke factoren die meespelen. Wanneer
een van deze factoren ontbreekt, ben je sneller vatbaar voor een paniekaanval. Daarnaast is het natuurlijk raadzaam om professionele hulp te zoeken wanneer je regelmatig last hebt van paniekaanvallen. Dit kan een enorme stap zijn, maar weet dat dit vaker voorkomt en je hier nooit alleen in staat.

Literatuur
Psychologiepraktijk Belfor. (2022, 6 oktober). Last van Angsten? Leef hier niet langer
mee | Psycholoog Belfor Haarlem.
https://www.psychologiepraktijkbelfor.nl/psychologische-zorg/angstklachten/

Nederlands Huisartsen Genootschap. (z.d.). Paniekaanvallen. thuisarts.nl.
https://www.thuisarts.nl/paniekaanvallen

Reiner van Arkel. (z.d.). Paniekstoornis en agorafobie. reiniervanarkel.
https://www.reiniervanarkel.nl/diagnose-of-
klachten/angststoornis/paniekstoornis-en-agorafobie

‘The most wonderful time of the year’ aldus Andy Williams, in zijn gelijknamige en alom bekende liedje. Maar is kerst nog wel de mooiste tijd van het jaar? Of zorgt kerst met al zijn verplichtingen voor meer stress dan plezier? 

Uit onderzoek is gebleken dat mensen in de tijd rond en tijdens kerst minder levenstevredenheid ervaren en het emotioneel welzijn lager is. Rondom kerst ervaren mensen tijdsdruk, verplichtingen, en misschien ook financiële druk, wat zorgt voor veel stress en een minder welzijn in de decembermaand (Mutz, 2015). 

Er zijn verschillende oorzaken van feestdagen stress. En ook al heb jij nu misschien nu het gevoel dat het allemaal teveel is, en alles je stress oplevert, zal ik even de belangrijkste oorzaken op een rijtje zetten. Een van de grootste oorzaken van stress voor de meesten is het kopen van cadeaus. Wat moet je dit jaar toch weer voor je (schoon)moeder kopen?! En een bijkomend probleem met al deze cadeaus die je moet kopen, is al het geld wat je er voor nodig hebt. Zeker nu, in deze dure tijd, kan er nogal wat stress ontstaan over je geldzaken (Heijnis, 2021).

Als je dan al je cadeaus en geldzaken op orde hebt, zijn er nog meer oorzaken voor feestdagenstress. Zo is december een hele drukke maand, met heel veel afspraken. Veel afspraken zijn gezellig, maar ze kosten ook erg veel energie. En misschien vind je sommige afspraken wel helemaal niet leuk, maar voel je je verplicht om te gaan. Ook kunnen ongemakkelijke gesprekken aan tafel tijdens het kerstdiner voor de nodige stress zorgen Heijnis, 2021).

Wanneer alles nog niet genoeg stress oplevert, maakt de volgende oorzaak de rest misschien nog wel erger. Je wil de leukste cadeaus, de mooiste gedekte tafel en het allerlekkerste eten. Voor velen is het doel rondom de feestdagen om alles perfect te hebben. Maar juist dit perfectionisme zal heel veel stress opleveren (Heijnis, 2021). Je neemt namelijk nog meer taken op en eens zal het dan toch te veel worden.

Stel, dat je het hele jaar al uitkijkt naar kerst, maar nu eigenlijk al weer hoopt dat het snel over is, heb ik hier wat tips voor je om er toch de mooiste tijd van het jaar van te maken. 

Begin met een planning te maken. Zo zorg je ervoor dat je overzicht hebt en dat je voorbereidingen treft. Maak een to-do lijstje en zorg ervoor dat je niet alles op het laatste moment hoeft te doen (Dokteronline, 2020).

Vervolgens kan je het beste een decemberbudget opstellen. Op deze manier zorg je voor overzicht in je geldzaken, en zorg je ervoor dat je niet te veel uitgeeft. Als je maar een klein budget hebt, wees dan creatief (Dokteronline, 2020). Knutsel zelf cadeautjes of steek goedkoper eten in een chique jasje. 

Daarnaast is het belangrijk om ook eens ‘nee’ te zeggen (Dokteronline, 2020). Het is al zo druk tijdens de feestdagen, en als je dan overal ‘ja’ tegen zegt, zorg je zelf voor meer verplichtingen dan nodig. 

Ten slotte, kerst hoeft niet perfect te zijn. Kerst gaat om gezelligheid en genieten van elkaar. Het gaat niet om de beste cadeautjes en de mooist gedekte tafel. Dus laat het perfectionisme los en geniet van de momenten die je tijdens de kerst met iedereen doorbrengt (Dokteronline, 2020). De gezelligheid is toch waar het iedereen om draait, niet de tafel waar jij te veel tijd en geld aan hebt besteed. 

Wat voor mij nu nog overblijft, is iedereen een fijne kerst en een gelukkig nieuwjaar te wensen. Zorg in deze decembermaand goed voor jezelf, en geniet van de feestdagen!

Literatuur

Dokteronline (2020). 5 tips om stressvrij de feestdagen door te komen. Dokteronline. https://www.dokteronline.com/nl/blog/5-tips-om-stressvrij-de-feestdagen-door-te-komen/

Heijnis, F. (2021). Zo voorkom je nu al deze 5 grootste oorzaken van sinterklaas- en kerststress. Margriet.https://www.margriet.nl/lifestyle/zo-voorkom-je-nu-al-deze-5-grootste-oorzaken-van-sinterklaas-en-kerststress~bf1657cb/?referrer=https%3A%2F%2Fwww.google.com%2F

Mutz, M. (2015). Christmas and subjective well-being: A research note. Applied Research in Quality of Life, 11, 1341-1356. https://doi.org/10.1007/s11482-015-9441-8

Strafbaar gedrag onder jongeren is soms voorkomend en vaak geen reden tot paniek. Het is mogelijk dat een jongere in aanraking komt met justitie of de politie, maar meestal blijft het bij een enkel incident. Echter, het criminele gedrag kan soms opnieuw voorkomen. Hierom moet er worden ingegrepen, zodat verdere criminaliteit niet tot uiting komt. Er zijn verschillende manieren om crimineel gedrag aan te pakken. In dit artikel zullen deze manieren worden besproken. Tot slot wordt de Justitiële Jeugdinrichting uitgebreid behandeld aan de hand van een interview. 

Als eerste is het belangrijk om te weten dat er voor jongeren het jeugdstrafrecht geldt. Hierbij staat de pedagogische aanpak voorop. Omdat jongeren nog in ontwikkeling zijn, kunnen zij niet altijd goed inschatten hoeveel impact hun acties hebben. Daarom wordt het jeugdstrafrecht gehanteerd, zodat er rekening kan worden gehouden met de ontwikkeling van de jongere. Het jeugdstrafrecht kan worden toegepast tot 23 jaar, maar er kan ook gekozen worden voor het hanteren van het volwassenenstrafrecht. De aanpak dient aan te sluiten bij de ontwikkelingsfase en de kans op recidiveren te verminderen (Ministerie van Justitie en Veiligheid, 2020) 

Bij de bestrijding van criminaliteit onder jongeren ligt de nadruk op het voorkomen van verder delinquent gedrag. Om een passende interventie te bieden is er sprake van een jeugdcasusoverleg, waarbij het Openbaar Ministerie (OM) aan tafel zit met de politie en de Raad voor de Kinderbescherming. Er wordt bij dit overleg gekeken naar de achtergrond van de delinquentie en de achtergrond van de jongere. Er zal uiteindelijk een keuze gemaakt worden welke partij in actie moet komen, om de jongere de nodige hulp te bieden (Ministerie van Justitie en Veiligheid, 2020). 

Een partij die kan ingrijpen om verdere criminaliteit te voorkomen is Halt. Halt grijpt in als een jongere een strafbaar feit heeft gepleegd en een Halt-traject zal worden gestart. Tijdens een Halt-traject krijgt de jongere inzicht in diens overtreding en hoe de fout kan worden rechtgezet (Halt, z.d.). Een Halt-traject duurt nooit langer dan twintig uur en er zijn verschillende onderdelen die aan bod kunnen komen. Zo kunnen er gesprekken plaatsvinden tussen de jongere, diens ouders en een Halt-medewerker, er kunnen opdrachten worden gemaakt om vaardigheden te leren of om na te denken over de fout die gemaakt is. Ook kan er in een Halt-traject sprake zijn van een schadevergoeding, een werkopdracht of (indien van toepassing) excuses aanbieden aan het slachtoffer (Halt, z.d.-a). Het is belangrijk om te weten dat Halt vooral doelt op preventie van verdere criminaliteit en echte straffen voorkomt. Bij Halt gaat het om een licht strafbaar feit. Voor zware delinquentie zal Halt dus niet optreden (Ministerie van Algemene Zaken, 2022)

Als er sprake is van een zwaarder strafbaar feit kunnen ook zwaardere straffen worden toegepast. Jongeren vanaf twaalf kunnen een boete krijgen. De hoogte van deze boete zal worden bepaald door de officier van justitie. Een andere straf is het opleggen van een taakstraf. Een taakstraf bestaat uit een werkstraf, een leerstraf of een combinatie van beide. De jongeren zullen worden begeleid door de Raad voor Kinderbescherming. Een werkstraf of leerstraf duurt maximaal 200 uur en de combinatie van de werk- en leerstraf duurt maximaal 240 uur (Ministerie van Algemene Zaken, 2022)

Een andere straf is jeugddetentie. Hierbij zal de jongere in een justitiële jeugdinrichting (JJI). Jeugddetentie duurt, afhankelijk van de leeftijd, 1 of 2 jaar. In detentie wonen jongeren met ongeveer tien anderen in een justitiële jeugdinrichting waar zij met elkaar eten, sporten, naar school gaan of stage lopen. Ook is er ruimte om sociale vaardigheden te leren of woede te beheersen (Ministerie van Algemene Zaken, 2022). Als PAPerascie hebben wij contact gehad met de Rijks Justitiële Jeugdinrichting (RJJI). Wij hebben een aantal vragen verstuurd en deze zijn bijna allemaal beantwoord. 

1. Hoe ziet een dag binnen de JJI eruit?

Jeugdigen volgen allen een dagprogramma, dat indien nodig is afgestemd op eigen problematiek. Het dagprogramma bestaat uit onderwijs, recreatie op de leefgroep (bijvoorbeeld spelen op de PlayStation of tafelvoetbal, lunch momenten, sportmomenten). Daarnaast volgen jeugdigen ook therapie of training passend bij hun eigen problematiek.

2. Zijn er dingen die jullie zelf willen veranderen binnen de JJI?

Dat is een hele goede vraag. Nóg meer maatwerk bieden aan onze jeugdigen door de inzet van nog meer specifieke therapieën. Op deze manier is er een groter aanbod van verschillende mogelijkheden in de behandeling, waardoor elke behandeling nog beter kan aansluiten bij de problematiek per specifieke jeugdige.

3. Wat doe je in een JJI eraan om recidieven te voorkomen?

Er is sprake van een risicotaxatie waar behandeling op wordt ingezet. Ook wordt samen met een jongere gewerkt aan het maken van een analyse van delict- of probleemgedrag om zo specifieke risicofactoren in kaart te brengen die van belang zijn voor behandeling. Daarnaast kijken we ook naar het gedrag van een jongere op de leefgroep en nemen we dit tevens mee in de behandeling. Met behandeling poog je de risico’s op herhaling van (gewelddadig) delict gedrag te verlagen.

4. Komen jongeren vooral binnen met strafrechtelijke problemen, of zijn er ook andere redenen?

Jeugdigen worden alleen strafrechtelijk in de JJI geplaatst, dus ze worden ergens van verdacht of zijn voor een delict veroordeeld. Wel zie je vaak dat jeugdigen waarbij sprake is van een afstraffing of verdenking, er meer problemen rondom bijvoorbeeld netwerk, thuissituatie of dat gebrek aan dagbesteding een rol spelen.

5. In de realityserie Girls Incarcerated zat een meisje die de JJI niet kon verlaten omdat haar ouders haar niet kwamen ophalen, zou dat in Nederland ook kunnen gebeuren?

Eigenlijk niet, op het moment dat ouders niet betrokken zijn in het traject van jeugdigen, wordt in Nederland gezocht naar een vervangende woonplek. Ook is het niet zo dat een jongere langer dan wat wettelijk is bepaald vast kan blijven te zitten. Er is dan hulpverlening en/of een voogd die betrokken bij de jongere blijft.

6. Ziet het personeel het gedrag van de jongeren veranderen naarmate ze in de JJI verblijven?

De behandeling in de JJI is (onder andere) gericht op gedragsverandering. Bij jeugdigen die gemotiveerd zijn om samen met het behandelteam aan de slag te gaan kan zeker op den duur verandering in gedrag worden gezien. Deze jeugdigen maken dan ook stappen in hun traject, zoals het toewerken naar verlof.

7. Bouwt het personeel een band op met de jongeren?

Dat is niet ondenkbaar. De professionele term ‘het opbouwen van een werkrelatie’ is juist vaak een behandeldoel. Daarnaast zijn we naast professional, ook gewoon een mens. Sommige jeugdigen verblijven voor een lange periode in de JJI, dus daar kun je als medewerker een band mee opbouwen. Hierbij dien je je wel bewust te zijn van de rol als professional en is afstand versus nabijheid heel belangrijk.

8. Breken er wel eens ruzies uit tussen de jongeren?

Ja dit gebeurt zeker, soms gaat het over iets dat in de JJI is ontstaan en soms over iets dat al buiten heeft gespeeld.

Hoe reageert het personeel op ruzies tussen jongeren?

Het personeel is elke dag alert op signalen van mogelijke conflicten tussen jeugdigen, waarop het liefst altijd preventief actie op wordt ondernomen. Op het moment dat de ruzie toch is uitgelopen op een conflict met verbale en/of fysieke agressie, wordt door het personeel ingegrepen en achteraf ingezet op een herstelgesprek tussen beide partijen met als doel de ruzie op te lossen en herhaling te voorkomen.

9. Wordt goed gedrag van jongeren beloont?

Absoluut, positieve bekrachtiging werkt vaak het allerbeste.

10. Worden jongeren vaak bezocht door hun ouders/verzorgers?

Dat verschilt een beetje per jeugdige, bij sommige jeugdige is het netwerk zeer betrokken en komen zij meerdere malen per week op bezoek. Anderen spreken hun ouders helaas nauwelijks en ontvangen dan ook bijna geen bezoek van hen.

11. Wat is de rol van de orthopedagoog binnen de JJI?

Als orthopedagoog ben je als behandelcoördinator verbonden aan een afdeling waar tussen de 6 tot 10 jeugdigen verblijven. Voor elke jeugdigen breng je de problematiek en daarmee het risico op recidive in kaart. Samen met collega’s overleg je over de in te zetten behandeling. De stappen die een jeugdige maakt in de behandeling blijf je monitoren. Bij jeugdigen met een PIJ-maatregel schrijf je een advies gericht aan de rechtbank waarin je adviseert of verlenging van de maatregelen nodig wordt geacht in relatie tot het recidiverisico. Daarnaast geef je als orthopedagoog ook training en therapie aan jeugdigen. Je werk is veelzijdig en dynamisch, waarbij je hoofddoel bestaat uit het verlagen van het recidiverisico.

12. wat is de heftigste ervaring die iemand heeft meegemaakt binnen de JJI?

Helaas hebben we, zoals ook in de media is verschenen, binnen verschillende JJI’s het afgelopen jaar te maken gehad met verschillende steekincidenten. Deze steekincidenten worden als zeer heftig ervaren. 

13. Komt het wel eens voor dat jongeren die hun straf hebben uitgezeten niet naar huis willen?

Dit is tot nu toe nog niet voorgekomen. Wel geven sommige jeugdigen aan dat ze het relatief best prettig vinden in de JJI. Dat zet je als professional dan wel even met beide benen op de grond en laat je nadenken over de onprettige thuissituatie die een jeugdige dan hoogstwaarschijnlijk heeft ervaren

Literatuur

Halt. (z.d.). Ik moet naar Halt. Halt. https://www.halt.nl/ik-moet-naar-halt

Halt. (z.d.-a). Hoe gaat het Halt-traject? Halt. https://www.halt.nl/ik-moet-naar-halt/hoe-gaat-het-halt-traject

Ministerie van Algemene Zaken. (2022, 2 augustus). Straffen en maatregelen voor jongeren. Straffen en maatregelen | Rijksoverheid.nl. https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/straffen-en-maatregelen/straffen-en-maatregelen-voor-jongeren

Ministerie van Justitie en Veiligheid. (2020, 1 december). Jeugdcriminaliteit. Openbaar Ministerie. https://www.om.nl/onderwerpen/jeugdcriminaliteit

Schoolstress, keuzestress, kledingstress, in het dagelijkse leven wordt iedereen (on)bewust geconfronteerd met allerlei vormen van stress. Meestal associëren we stress met iets negatiefs. Maar, stress kan ook positief zijn! Zo is het is bewezen dat gezonde stress goed is voor het resultaat van bijvoorbeeld een tentamen. Een beetje stress is dus goed voor je, maar te veel stress zorgt voor veel nadelen. Zo voel je je niet ontspannen, kun je slechter slapen, etc. In dit artikel geven we je enkele tips om stress in het algemeen te verminderen!

Tip 1, Mediteren

Bij mediteren, denk je waarschijnlijk gelijk aan wierook en op een yogamatje rare poses uitvoeren. Dat kan, maar hoeft zeker niet zo te zijn! Ontspannen luisteren naar een rustige stem en focussen op je ademhaling is ook al een vorm van meditatie. In de hectiek van het dagelijkse leven is het belangrijk af en toe even een momentje voor jezelf te nemen. Mediteren kun je gewoon thuis op je kamer een keer uitproberen. Er zijn veel gratis apps beschikbaar, bijvoorbeeld meditation moments, met lange en korte meditaties. Door te mediteren neem je even een rustmoment voor jezelf, waardoor je je daarna weer kan focussen op iets anders. Én het kost maar een paar minuutjes, zeker een keer proberen!

Tip 2, Self-care

Een rustmoment voor jezelf is dus erg belangrijk. Als je mediteren toch iets te zweverig vindt, kun je ook rust pakken door jezelf te verwennen, ofwel ‘self-care’.

Afhankelijk van de hoeveelheid tijd die je hebt, kun je een self-care dagje organiseren voor jezelf, of even een uurtje in bad gaan. Met een lekker geurtje, leuke bruisbal, gezichtsmaskertje en/of voetenbadje kom je al een heel eind! 

Tip 3, Koken & bakken

Wat ook helpt om je stress te verminderen, is juist actief iets gaan ondernemen! Hierdoor kun je je even focussen op iets anders, en kun je je negatieve energie kwijt aan iets anders, bijvoorbeeld het kneden van deeg of het uitproberen van nieuwe makkelijke (studenten) recepten. Een pluspuntje hieraan, is dat je je gerechten natuurlijk zelf moet opeten….

Tip 4, Sporten

Iets anders actiefs is sporten. Dit kan een partijtje volleyballen of tennissen zijn, maar als je liever niet in teamverband wilt sporten, kun je ook een rondje gaan wandelen of hardlopen met je favoriete podcast, of een workout doen in je eigen kamer.

Tip 5, Plannen

Iets wat bijna iedereen lastig vind, en daarom altijd uitstelt of helemaal niet doet, is plannen. Maar, plannen kan toch helpen je stress te verminderen! Door een planning, heb je wat meer structuur, wat een deel van je stress wegneemt. Plannen hoeft daarnaast helemaal niet saai te zijn. Er zijn in veel winkels, goedkope en vrolijke planners te koop die je een beetje op weg helpen. Daarnaast is het belangrijk een realistische, haalbare planning te maken! Doe je dit niet, dan bereik je juist het tegenovergestelde: nog meer stress…

Tip 6, op tijd beginnen

Tja dit blijft bij de meesten toch wel een dingetje, op tijd beginnen. Want ja, waarom zouden we iets eerder doen als dit over 3 weken ook nog kan? Toch is het zeker wel belangrijk om op tijd te beginnen. Dit kan natuurlijk gaan over op tijd beginnen met het leren van je tentamens, maar ook over bijvoorbeeld het op tijd beginnen van het koken van je avondmaaltje. Als je op tijd begint met je taak kom je nooit voor verrassingen te staan en heb je altijd nog wat extra tijd, zodat je weer op tijd met je andere taak kan beginnen!! 

Tip 7, opgeruimd bureau

Deze tip is voor al onze heerlijke ongeorganiseerde studenten! Je kent het vast wel, een grote puinzooi op je bureau en jij die er tussenin zit. Niet bepaalt rustgevend, zegmaar. Je kan er een behoorlijk punthoofd van krijgen. Probeer als je in de stress zit voor school, te werken aan een opgeruimd bureau. Want een opgeruimd bureau zorgt voor een opgeruimd hoofd! Hierdoor zal het werken een stuk makkelijker gaan! Het is trouwens niet alleen belangrijk dat je je bureau of tafel waaraan je werkt opgeruimd is. Voor de minste stress is het belangrijk dat de hele ruimte waarin je zit netjes is!

Tip 8, heerlijk kletsen met anderen

Bedenk dat als jij stress hebt je waarschijnlijk niet de enige bent! Heb het er dus heerlijk met anderen over. Bel bijvoorbeeld met je maatjes over het vreselijke tentamen dat je morgen hebt. Hierdoor deel je even je gevoelens en kan je je stress op een lager pitje brengen. Ook kunnen jullie elkaar helpen door elkaar gerust te stellen en elkaar een goede boost motivatie te geven. Natuurlijk kan kletsen met anderen ook met mensen zijn die helemaal niks met jou stress te maken hebben. Een theetje met je moeder of huisgenoot doet ook wonderen! Je kan altijd nog tegen je hond gaan praten, die snapt je ook vast wel!!

Tip 9, Netflix anddd…..

Oke nee geintje. Maar het kijken van een serie of film helpt zeker tegen stress! Je kan even helemaal wegdromen in een fantasiewereld. Zorg er wel voor dat je een serie of film kijkt waarbij je niet zoveel hoeft na te denken. Want anders krijg je misschien weer stress omdat je de film of serie niet begrijpt! Mocht je slecht zijn in het kijken van 1 aflevering in plaats van 10 in 1 keer (heel herkenbaar), zet dan een timer. Als de timer afgaat stop je weer met serie kijken! Geniet ervan! 

Tip 10, motiverende youtube video’s kijken

Andere mensen gebruiken om jou te motiveren, waardoor je minder stress krijgt. Een goede manier om mensen te gebruiken is door video’s te kijken over mensen die zelf bijvoorbeeld aan het studeren zijn, hard aan het sporten zijn of hun leventje gewoon helemaal op orde hebben. Voor motivatie tijdens het studeren zou je bijvoorbeeld naar naar ‘study with me’ video’s kunnen kijken. Verder zijn er een aantal youtubers waar wij enorme motivatie van krijgen, voor de een zijn dit andere dan voor de ander. Zorg ervoor dat jij persoonlijk youtubers vindt die jou helpen! 

Tien tips die jou kunnen helpen met het verminderen van stress. Hopelijk zitten er een aantal tussen die goed werken voor jou. Ze hoeven natuurlijk niet allemaal te werken. Kijk nog eens goed naar ze en probeer eens iets uit. Proberen kan namelijk zeker geen kwaad! Zoek voor jezelf uit welke het beste werken en ga een leven met veel minder stress tegemoet!! Succes! 

Een burn-out, je hebt er vast van gehoord. De alsmaar draaiende maatschappij die steeds meer van je verwacht, de prestatiedruk, werken aan je fysieke gezondheid, je sociale leven onderhouden, het moeten werken naast je studie om onderscheid te maken van andere studenten en eenmaal je aan het werk bent, ligt een burn-out op de loer. Maar is dat eigenlijk wel zo? Waarom horen we opeens zoveel over burn-out? Weten we überhaupt wel wat een burn-out inhoudt? 

Een burn-out is geen stoornis die staat in de DSM-5 en er lijkt ook geen consistente definitie te bestaan wat een burn-out beschrijft (Klaver, 2022). Toch praten mensen erover alsof we allemaal weten wat het is en waar we het over hebben, terwijl er veel verschil zit in de ernst van klachten: waarbij de een slechts een paar weken thuiszit maar nog wel redelijk energie heeft, kan de ander een jaar of zelfs langer thuiszitten en kosten veel dagelijkse activiteiten te veel energie. 

Het lijkt alsof burn-out iets van deze tijd is, maar ook vroeger raakten mensen extreem uitgeput. Nu wordt er veel gesproken van een burn-out, waarbij vroeger de term ”neurasthenie” werd gebruikt (Lipsitt, 2019). Het lijkt de grootste reden te zijn onder het ziekteverzuim. In voorgaande eeuwen waren lichamelijke klachten door het vele fysiek werken een probleem. Echter, in deze kenniseconomie worden psychische klachten een steeds grotere uitdaging. 

Onderzoek suggereert dat er wel degelijk sprake is van en stijging in stressklachten, maar dat duidt niet direct op een burn-out (Vries, 2020). Daardoor kan de term ”burn-outsymptomen” onduidelijk zijn, omdat het in principe lichte tot matige stressklachten zijn die nog niks met een burn-out te maken hebben. Het klinkt alleen wel veel ernstiger. De kans op bagatellisatie van een daadwerkelijke burn-out is groot wanneer we bij stressklachten al spreken over een burn-out. 

Daarnaast is het belangrijk om meer onderzoek te verrichten naar burn-out. Op deze manier kan er een consistente(re) definitie worden gegeven en kan er specifieker hulp worden geboden aan mensen die risico hebben op het ontwikkelen van een burn-out. Zo lijken de klachten van een burn-out veel op de klachten die horen bij een depressie en/of angststoornis (Golonka et al., 2019). Dit is een belangrijke ontdekking, omdat dit mogelijk ook een rol kan spelen bij de behandeling van een burn-out. 

Concluderend, stressklachten zijn ontzettend vervelend en het is belangrijk om te onderzoeken waar de stijging van stressklachten vandaan komt en wat ertegen gedaan kan worden. Is het niet een optie om de term ”burn-outsymptomen” los te laten en juist te gaan focussen op meer onderzoek naar burn-out en de oorzaak van toenemende stressklachten? 

Literatuurlijst 

Golonka, K., Mojsa-Kaja, J., Blukacz, M., Gawłowska, M. & Marek, T. (2019). Occupational burnout and its overlapping effect with depression and anxiety. International Journal of Occupational Medicine and Environmental Health. https://doi.org/10.13075/ijomeh.1896.01323

Klaver, M. (2022, 14 november). Psychiater Christiaan Vinkers wil “liefdevol bommetje” leggen onder burn-out. https://www.linda.nl/lifestyle/gezondheid/christiaan-vinkers-in-ban-van-burn-out-bestaat-niet/ 

Lipsitt, D. R. (2019). Is Today’s 21st Century Burnout 19th Century’s Neurasthenia? Journal of Nervous & Mental Disease, 207(9), 773–777. https://doi.org/10.1097/nmd.0000000000001014

Vries, H. de. (2020, 15 september). Waarom de focus op burnout het probleem niet oplost (column). RTL Nieuws. https://www.rtlnieuws.nl/economie/opinie/column/5183668/burnout-mythe-hype-oplossing-uitleg-hidde-de-vries-schaufeli

Je hebt tentamenweek, en je moet nog heel veel doen voor de toets van morgen. Je moet
dit tentamen echt halen, anders haal je je cursus niet! Je vindt het vak erg lastig of je moet
nog meer doen dan waar je eigenlijk tijd voor hebt…
Volgens mij herkent iedereen dit wel, op de ene of op de andere manier. Misschien heb je
het zelf zo ervaren, of zie je het bij je vrienden. Als je in de beschreven situatie zit, zeg je
vaak: ‘ik heb stress!’. Je hoort het genoeg voorbijkomen! Stress, stress en nog eens stress,
voor je toets, op je werk, of op sociaal gebied. Kortom, stress is overal.
Maar wat is nu eigenlijk stress? En is het gezond of ongezond? Hier hoop ik je in dit artikel
meer over te leren!
Om te beginnen, wat is stress? Stress is eigenlijk gewoon spanning, of druk, en hartstikke
gezond! Stress voor je toets of optreden heb je nodig zodat je alert kan reageren en
geconcentreerd kan blijven (MIND, z.d.). Door stress komt adrenaline vrij, deze stof brengt je
lichaam in een vorm van paraatheid. Adrenaline wordt ook wel het vlucht- of vechthormoon
genoemd. Er gebeurt veel in je lichaam wat zorgt voor paraatheid. Voorbeelden hiervan zijn
een verhoogde hartslag, ademhaling en bloeddruk.
Je lichaam moet ook herstellen van de adrenaline. Hoe langer de stress duurt, of hoe
heftiger de stress is, hoe langer het herstel duurt (MIND, z.d.). Er zijn verschillende tips om te
herstellen van stress zoals voldoende slapen en regelmatig bewegen (Helder, 2021). Later
deze week zullen wij meer tips tegen stress delen!
Als er meer momenten van stress zijn, die zich sneller achtereen opvolgen, is er minder tijd
voor herstel. Als je dus te lang, te vaak of te veel stress hebt wordt de stress ongezond
(MIND, z.d.). De primaire oorzaak van ongezonde stress is overbelasting (Meulenberg, 2017).
Dit betekent dat de prestatie die je moet leveren groter is dan de capaciteiten die je hebt. Je
kan hiermee leren omgaan, en op die manier weer grip krijgen op je hormoonaanmaak.
Maar als je langdurig overbelast bent kan dit resulteren in veel problemen zoals
gezondheidsproblemen, emotionele problemen, slaapproblemen, depressie en isolement
(Meulenberg, 2017). En dit is nog maar een klein deel van alle klachten die stress kan
veroorzaken.
Als de overspanning en ongezonde stress voor een te lange tijd optreedt, kan je een burn-
out krijgen. Wat een burn-out is, en hoe dit speelt bij jongeren lees je woensdag in het
volgende artikel! Dus ik zou zeggen, ga lekker een rondje wandelen, schud de stress uit je lijf
en ga het nieuwe blok ontspannen tegemoet!

Literatuur
Helder, J. (2021, 28 april). 6 tips om je lichaam te laten herstellen van (te) veel stress.
OpenUp. https://openup.nl/blog/zes-tips-om-je-te-laten-herstellen-van-te-veel-stress/
MIND (2022, 26 oktober). Stress. Wij Zijn MIND.
https://wijzijnmind.nl/psychischeklachten/psychipedia/stress
Meulenberg, R. (2017, 7 oktober). Wat is stress? En wat is het verschil tussen ongezonde en
gezonde stress? Meulenberg Training en Coaching.
https://ruudmeulenberg.nl/stress/wat-is-stress/

Dag van de overprikkeling

Vandaag staan we stil bij de dag van de overprikkeling. Hierbij hebben we iemand geïnterviewd die last heeft van verschillende mentale klachten en niet de hulp krijgt die ze echt nodig heeft. Dit sluit goed aan bij de dag van de overprikkeling. Momenteel is  zij 18.5 jaar. Vanwege privacy redenen vermelden we haar naam niet.  

Toen ze 13 was had ze al moeite met dwangmatige gedachten en perfectionisme, wat zich vooral uitte in haar schoolprestaties. Ze was continu bezig met leren en huiswerk maken en kon pas stoppen toen alles had gedaan en het ook perfect had gedaan. Hiervoor heeft ze een half jaar laagdrempelige hulp gekregen.

Rond haar zestiende kreeg ze last van een eetstoornis. Hiervoor is ze uiteindelijk ook opgenomen in het ziekenhuis. Ze werd aangemeld bij de GGZ maar moest wel wachten totdat er plek voor haar was. In de tijd tussen het ziekenhuis en de GGZ behandeling is ze een week opgenomen bij de crisisdienst van een andere GGZ-instelling. Hier heeft ze geen goeie herinneringen aan. Tijdens haar opname werd er door de leidinggevende niet gekeken naar haar voedingsadvies en haar eetproblemen, terwijl ze er wel vanaf wisten. Daarbij moest ze ook zelf haar avondeten koken (wat natuurlijk niet echt ideaal is voor iemand met een eetstoornis) en werd er niet tegen haar gepraat. Ze voelde zich erg eenzaam tijdens die week, omdat de hele week geen enkele leidinggevende met haar een gesprek voerde. Daarbij kreeg ze ook naar haar mening teveel vrijheid. Ze mocht een half uur helemaal alleen naar buiten, terwijl ze ook last had van suïcidale gedachten. ‘De leiding nam totaal geen verantwoordelijkheid, in dat half uur kan iemand zichzelf gewoon iets aandoen.’ Er werd ook niet gelet op het slikken van medicatie. ‘Ik heb die hele week mijn medicatie niet geslikt omdat niemand het controleerde.’

Toen ze uiteindelijk de behandeling kreeg heeft ze eerst twee maanden een groepsbehandeling gedaan, waarbij er werd gekeken naar wat er bij haar het beste zou passen. Na 3-4 maanden groepsbehandeling kreeg ze ook psychomotorische therapie (PMT) erbij.  Deze therapie hielp haar in het moment zelf wel, maar buiten de sessies om had ze er weinig aan.

Na 8 maanden stopte deze behandeling. In eerste instantie zou ze nazorg krijgen, maar uiteindelijk ging dat niet door. Hierdoor werd ze enorm teleurgesteld. Van te voren was haar namelijk verteld dat ze de nazorg zou krijgen als ze een bepaald gewicht zou bereiken. Volgens de instelling zou dat moeten lukken als ze zich hield aan haar voedingsschema. Ze heeft zich gehouden aan de gemaakte afspraken, maar toch had ze het gewicht niet bereikt. Hierdoor kreeg ze geen nazorgbehandeling. ‘Ik vind niet dat je een behandeling zo kan afsluiten. Nazorg zou voor iedereen moeten gelden en niet voor mensen die een bepaald gewicht hebben bereikt. Ik heb echt mijn best gedaan maar alleen vanwege mijn gewicht had ik er geen recht op. Het voelt nog steeds alsof ik niet een behandeling heb verdient’.

Uiteindelijk heeft ze na 3-4 maanden wachten wel weer een behandeling gevonden. In het begin van deze tussenstop voelde ze zich nog prima, maar na 2 maanden maar na 2 maanden merkte ze wel dat ze niet meer in behandeling zat. Ze was toen nog steeds op zoek naar een plek om therapie te krijgen. Ze mailde naar de plek waar ze ook de groepstherapie en PMT had gekregen of er plek voor haar was om terug te komen. Die plek was er, alleen deze keer kwam ze wel bij een andere behandelaar terecht. Dit was ongeveer aan het einde van 2020.

In het najaar van 2021 is ze 18 geworden. Als je volwassen wordt, wordt de zorg anders geregeld. Ze moest opnieuw een traject aanvragen en ook eigen risico betalen. Omdat het eigen risico 400 euro zou zijn voor 2 maanden, in plaats van 400 euro voor een heel jaar had ze besloten om haar behandeling weer in januari te startten, zodat ze niet heel veel geld kwijt was. Eigenlijk wilde ze toen naar een andere instelling, omdat de behandeling die ze had aan het einde niet meer aansloeg. Zowel zij als haar psycholoog hadden het idee dat ze vastzat en de behandeling niet meer voor haar werkte. Ze had toen contact opgenomen met een instelling die net haar hulpvraag wel vooruit zouden kunnen. Het probleem was alleen dat de instelling niet reageerde. Het gevolg was dat ze weer naar haar oude psycholoog moest mailen, of er nog plek was in die instelling. Die plek kreeg ze bij een andere psycholoog, alleen ze gaat er nu maar 2 keer per maand naartoe.

Eigenlijk heeft ze nog steeds niet de hulp die ze echt nodig heeft. Ze heeft een grote hulpvraag waar geen behandeling voor is. Er wordt steeds focus gelegd op een onderdeel van haar hulpvraag, maar niet op het gehele plaatje en de onderliggende problemen. ‘Het is een soort cyclus, mijn hulpvraag is te breed waardoor er 1 probleem van mijn hulpvraag wordt opgelost maar niet het grote plaatje. Daarom heb ik daarna weer een nieuw probleem, want het grote probleem is er nog steeds.’ Daarbij is haar motivatie ook steeds meer verdwenen. In het begin van haar traject had ze nog de motivatie om een behandeling te starten en omdat ze nog minderjarig was kreeg je daar ook hulp bij, door bijvoorbeeld doorverwijzingen. Nu ze 18 is wordt ze niet meer geholpen met het vinden van een geschikte instelling en zelf een instelling zoeken is erg moeilijk. ‘Waar moet je kijken? Zelf heb je ook geen idee wat een goede plek is.’

Als je zelf het systeem zou mogen aanpassen, wat zou je dan veranderen?

‘Ja natuurlijk heb je meer mensen nodig maar die kun je er niet zomaar bij halen. En je kan ook niet van de mensen die er wel zijn vragen of ze 60 uur kunnen werken. Maar wat wel echt belangrijk is, is het zijn van een luisterend oor. Oordeel niet over iets waar je niet alles van weet, maar luister naar diegene en heb geduld voor diegene. Wanneer iemand aangeeft dat diegene de motivatie heeft om een behandeling te starten, geef diegene in de tussentijd dan de ruimte om met iemand te praten die een beetje verstand heeft van het probleem. Doe in ieder geval iets met die motivatie, want anders is die motivatie snel weg.’