Strafbaar gedrag onder jongeren is soms voorkomend en vaak geen reden tot paniek. Het is mogelijk dat een jongere in aanraking komt met justitie of de politie, maar meestal blijft het bij een enkel incident. Echter, het criminele gedrag kan soms opnieuw voorkomen. Hierom moet er worden ingegrepen, zodat verdere criminaliteit niet tot uiting komt. Er zijn verschillende manieren om crimineel gedrag aan te pakken. In dit artikel zullen deze manieren worden besproken. Tot slot wordt de Justitiële Jeugdinrichting uitgebreid behandeld aan de hand van een interview.
Als eerste is het belangrijk om te weten dat er voor jongeren het jeugdstrafrecht geldt. Hierbij staat de pedagogische aanpak voorop. Omdat jongeren nog in ontwikkeling zijn, kunnen zij niet altijd goed inschatten hoeveel impact hun acties hebben. Daarom wordt het jeugdstrafrecht gehanteerd, zodat er rekening kan worden gehouden met de ontwikkeling van de jongere. Het jeugdstrafrecht kan worden toegepast tot 23 jaar, maar er kan ook gekozen worden voor het hanteren van het volwassenenstrafrecht. De aanpak dient aan te sluiten bij de ontwikkelingsfase en de kans op recidiveren te verminderen (Ministerie van Justitie en Veiligheid, 2020)
Bij de bestrijding van criminaliteit onder jongeren ligt de nadruk op het voorkomen van verder delinquent gedrag. Om een passende interventie te bieden is er sprake van een jeugdcasusoverleg, waarbij het Openbaar Ministerie (OM) aan tafel zit met de politie en de Raad voor de Kinderbescherming. Er wordt bij dit overleg gekeken naar de achtergrond van de delinquentie en de achtergrond van de jongere. Er zal uiteindelijk een keuze gemaakt worden welke partij in actie moet komen, om de jongere de nodige hulp te bieden (Ministerie van Justitie en Veiligheid, 2020).
Een partij die kan ingrijpen om verdere criminaliteit te voorkomen is Halt. Halt grijpt in als een jongere een strafbaar feit heeft gepleegd en een Halt-traject zal worden gestart. Tijdens een Halt-traject krijgt de jongere inzicht in diens overtreding en hoe de fout kan worden rechtgezet (Halt, z.d.). Een Halt-traject duurt nooit langer dan twintig uur en er zijn verschillende onderdelen die aan bod kunnen komen. Zo kunnen er gesprekken plaatsvinden tussen de jongere, diens ouders en een Halt-medewerker, er kunnen opdrachten worden gemaakt om vaardigheden te leren of om na te denken over de fout die gemaakt is. Ook kan er in een Halt-traject sprake zijn van een schadevergoeding, een werkopdracht of (indien van toepassing) excuses aanbieden aan het slachtoffer (Halt, z.d.-a). Het is belangrijk om te weten dat Halt vooral doelt op preventie van verdere criminaliteit en echte straffen voorkomt. Bij Halt gaat het om een licht strafbaar feit. Voor zware delinquentie zal Halt dus niet optreden (Ministerie van Algemene Zaken, 2022)
Als er sprake is van een zwaarder strafbaar feit kunnen ook zwaardere straffen worden toegepast. Jongeren vanaf twaalf kunnen een boete krijgen. De hoogte van deze boete zal worden bepaald door de officier van justitie. Een andere straf is het opleggen van een taakstraf. Een taakstraf bestaat uit een werkstraf, een leerstraf of een combinatie van beide. De jongeren zullen worden begeleid door de Raad voor Kinderbescherming. Een werkstraf of leerstraf duurt maximaal 200 uur en de combinatie van de werk- en leerstraf duurt maximaal 240 uur (Ministerie van Algemene Zaken, 2022)
Een andere straf is jeugddetentie. Hierbij zal de jongere in een justitiële jeugdinrichting (JJI). Jeugddetentie duurt, afhankelijk van de leeftijd, 1 of 2 jaar. In detentie wonen jongeren met ongeveer tien anderen in een justitiële jeugdinrichting waar zij met elkaar eten, sporten, naar school gaan of stage lopen. Ook is er ruimte om sociale vaardigheden te leren of woede te beheersen (Ministerie van Algemene Zaken, 2022). Als PAPerascie hebben wij contact gehad met de Rijks Justitiële Jeugdinrichting (RJJI). Wij hebben een aantal vragen verstuurd en deze zijn bijna allemaal beantwoord.
1. Hoe ziet een dag binnen de JJI eruit?
Jeugdigen volgen allen een dagprogramma, dat indien nodig is afgestemd op eigen problematiek. Het dagprogramma bestaat uit onderwijs, recreatie op de leefgroep (bijvoorbeeld spelen op de PlayStation of tafelvoetbal, lunch momenten, sportmomenten). Daarnaast volgen jeugdigen ook therapie of training passend bij hun eigen problematiek.
2. Zijn er dingen die jullie zelf willen veranderen binnen de JJI?
Dat is een hele goede vraag. Nóg meer maatwerk bieden aan onze jeugdigen door de inzet van nog meer specifieke therapieën. Op deze manier is er een groter aanbod van verschillende mogelijkheden in de behandeling, waardoor elke behandeling nog beter kan aansluiten bij de problematiek per specifieke jeugdige.
3. Wat doe je in een JJI eraan om recidieven te voorkomen?
Er is sprake van een risicotaxatie waar behandeling op wordt ingezet. Ook wordt samen met een jongere gewerkt aan het maken van een analyse van delict- of probleemgedrag om zo specifieke risicofactoren in kaart te brengen die van belang zijn voor behandeling. Daarnaast kijken we ook naar het gedrag van een jongere op de leefgroep en nemen we dit tevens mee in de behandeling. Met behandeling poog je de risico’s op herhaling van (gewelddadig) delict gedrag te verlagen.
4. Komen jongeren vooral binnen met strafrechtelijke problemen, of zijn er ook andere redenen?
Jeugdigen worden alleen strafrechtelijk in de JJI geplaatst, dus ze worden ergens van verdacht of zijn voor een delict veroordeeld. Wel zie je vaak dat jeugdigen waarbij sprake is van een afstraffing of verdenking, er meer problemen rondom bijvoorbeeld netwerk, thuissituatie of dat gebrek aan dagbesteding een rol spelen.
5. In de realityserie Girls Incarcerated zat een meisje die de JJI niet kon verlaten omdat haar ouders haar niet kwamen ophalen, zou dat in Nederland ook kunnen gebeuren?
Eigenlijk niet, op het moment dat ouders niet betrokken zijn in het traject van jeugdigen, wordt in Nederland gezocht naar een vervangende woonplek. Ook is het niet zo dat een jongere langer dan wat wettelijk is bepaald vast kan blijven te zitten. Er is dan hulpverlening en/of een voogd die betrokken bij de jongere blijft.
6. Ziet het personeel het gedrag van de jongeren veranderen naarmate ze in de JJI verblijven?
De behandeling in de JJI is (onder andere) gericht op gedragsverandering. Bij jeugdigen die gemotiveerd zijn om samen met het behandelteam aan de slag te gaan kan zeker op den duur verandering in gedrag worden gezien. Deze jeugdigen maken dan ook stappen in hun traject, zoals het toewerken naar verlof.
7. Bouwt het personeel een band op met de jongeren?
Dat is niet ondenkbaar. De professionele term ‘het opbouwen van een werkrelatie’ is juist vaak een behandeldoel. Daarnaast zijn we naast professional, ook gewoon een mens. Sommige jeugdigen verblijven voor een lange periode in de JJI, dus daar kun je als medewerker een band mee opbouwen. Hierbij dien je je wel bewust te zijn van de rol als professional en is afstand versus nabijheid heel belangrijk.
8. Breken er wel eens ruzies uit tussen de jongeren?
Ja dit gebeurt zeker, soms gaat het over iets dat in de JJI is ontstaan en soms over iets dat al buiten heeft gespeeld.
Hoe reageert het personeel op ruzies tussen jongeren?
Het personeel is elke dag alert op signalen van mogelijke conflicten tussen jeugdigen, waarop het liefst altijd preventief actie op wordt ondernomen. Op het moment dat de ruzie toch is uitgelopen op een conflict met verbale en/of fysieke agressie, wordt door het personeel ingegrepen en achteraf ingezet op een herstelgesprek tussen beide partijen met als doel de ruzie op te lossen en herhaling te voorkomen.
9. Wordt goed gedrag van jongeren beloont?
Absoluut, positieve bekrachtiging werkt vaak het allerbeste.
10. Worden jongeren vaak bezocht door hun ouders/verzorgers?
Dat verschilt een beetje per jeugdige, bij sommige jeugdige is het netwerk zeer betrokken en komen zij meerdere malen per week op bezoek. Anderen spreken hun ouders helaas nauwelijks en ontvangen dan ook bijna geen bezoek van hen.
11. Wat is de rol van de orthopedagoog binnen de JJI?
Als orthopedagoog ben je als behandelcoördinator verbonden aan een afdeling waar tussen de 6 tot 10 jeugdigen verblijven. Voor elke jeugdigen breng je de problematiek en daarmee het risico op recidive in kaart. Samen met collega’s overleg je over de in te zetten behandeling. De stappen die een jeugdige maakt in de behandeling blijf je monitoren. Bij jeugdigen met een PIJ-maatregel schrijf je een advies gericht aan de rechtbank waarin je adviseert of verlenging van de maatregelen nodig wordt geacht in relatie tot het recidiverisico. Daarnaast geef je als orthopedagoog ook training en therapie aan jeugdigen. Je werk is veelzijdig en dynamisch, waarbij je hoofddoel bestaat uit het verlagen van het recidiverisico.
12. wat is de heftigste ervaring die iemand heeft meegemaakt binnen de JJI?
Helaas hebben we, zoals ook in de media is verschenen, binnen verschillende JJI’s het afgelopen jaar te maken gehad met verschillende steekincidenten. Deze steekincidenten worden als zeer heftig ervaren.
13. Komt het wel eens voor dat jongeren die hun straf hebben uitgezeten niet naar huis willen?
Dit is tot nu toe nog niet voorgekomen. Wel geven sommige jeugdigen aan dat ze het relatief best prettig vinden in de JJI. Dat zet je als professional dan wel even met beide benen op de grond en laat je nadenken over de onprettige thuissituatie die een jeugdige dan hoogstwaarschijnlijk heeft ervaren
Literatuur
Halt. (z.d.). Ik moet naar Halt. Halt. https://www.halt.nl/ik-moet-naar-halt
Halt. (z.d.-a). Hoe gaat het Halt-traject? Halt. https://www.halt.nl/ik-moet-naar-halt/hoe-gaat-het-halt-traject
Ministerie van Algemene Zaken. (2022, 2 augustus). Straffen en maatregelen voor jongeren. Straffen en maatregelen | Rijksoverheid.nl. https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/straffen-en-maatregelen/straffen-en-maatregelen-voor-jongeren
Ministerie van Justitie en Veiligheid. (2020, 1 december). Jeugdcriminaliteit. Openbaar Ministerie. https://www.om.nl/onderwerpen/jeugdcriminaliteit