Het lerarentekort
Momenteel is er sprake van een groot lerarentekort. Regelmatig worden basisschoolklassen opgesplitst of naar huis gestuurd, als een leerkracht bijvoorbeeld ziek is. Ook staan er vaak invallers voor de klas, zowel bevoegd als onbevoegd. Verder staan er ook gepensioneerde leerkrachten voor de klas, vangen stagiairs klassen op of komen leerkrachten naar school op hun vrije dag (Lauret, 2020). Daarbij hebben scholen waarbij het merendeel van de leerlingen een migratieachtergrond heeft vaker vacatures openstaan, wat ook bijdraagt aan de kansenongelijkheid (Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, 2019a).
Naast dat er in het basisonderwijs een lerarentekort is, zijn er in het voorgezet onderwijs ook tekorten. De verwachting is dat er vooral tekorten zullen zijn bij de vakken Nederlands, Duits, Frans, informatica, scheikunde, natuurkunde, wiskunde en klassieke talen. Daarbij zullen er naar verwachting ook minder studenten zich aanmelden bij de leraarsopleiding voor deze vakken (Bakker,2021).
Oorzaken
Er zijn verschillende oorzaken voor het ontstaan van het lerarentekort. Zo zijn oudere leraren gestopt met lesgeven en zijn dus gepensioneerd. Er zijn minder nieuwe leerkrachten, wat onder andere komt doordat er minder studenten zijn die kiezen voor de pabo en/of andere lerarenopleidingen. Ook stopt een deel van de leerkrachten binnen vijf jaar na het afstuderen (Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, 2019b)..
Daarnaast hebben de studenten die een lerarenopleiding doen ook last van het lerarentekort. Zij moeten al snel stages doen, waardoor zij geen tijd hebben om te wennen aan hun opleiding. Daarbij wordt al meteen van hen bepaalde vaardigheden, competenties en kennis vereist. Ook worden de leraren-in-opleiding gevraagd door bemiddelingsbureaus en scholen, met als resultaat dat zij langer doen over hun opleiding of de opleiding niet afronden. Dit leidt er ook toe dat er minder studenten de lerarenopleiding succesvol afronden (Bakker, M., 2021).
Het lerarentekort is dus niet te wijten aan één specifieke oorzaak, maar aan een combinatie van verschillende factoren.
Gevolgen
Een direct gevolg van het lerarentekort zijn achteruitgangen en achterstanden bij leerlingen. Klassen waarbij er een lange periode geen vaste docent beschikbaar was, halen bijvoorbeeld mindere scores op toetsen. Leerlingen hebben een beperkte woordenschat, en gaan in het voortgezet onderwijs eerder naar MAVO. Leerlingen hebben vooral achterstanden op de kernvakken; taal en rekenen. In klassen waarbij verschillende leerkrachten moeten invallen krijgen leerlingen soms niet alle lesstof. Daarbij is er minder ruimte om de lesstof te oefenen, waardoor leerlingen op toetsen mindere scores halen. Kortom, er is weinig sprake van continuïteit, wat kan leiden tot achterstanden (Van Gaalen, 2019).
Van leerlingen wordt veel zelfstandigheid gevraagd, wat voor sommigen moeilijk kan zijn. Daarbij weet een vaste leerkracht waar een kind moeite mee heeft en een invaller weet dat niet. Dit kan voor het kind erg vervelend zijn, omdat een invaller niet weet waar die rekening mee moet houden. Daarbij hebben kinderen een vaste docent nodig, omdat dit hen veiligheid en rust biedt. Kinderen kunnen het naar vinden als ineens een ander persoon hun aanspreekt, waardoor het vervelend is als zij vaak andere leerkrachten hebben (Lauret, 2020).
Door corona is het probleem ook groter geworden. Momenteel zijn er veel achterstanden ontstaan door de coronacrisis en het is moeilijk om deze in te halen. Dat komt ook deels door het lerarentekort. Als een leerkracht ziek is, door bijvoorbeeld corona, is er vaak geen invaller beschikbaar (Francino, 2021).
Oplossingen/interventies
Om ervoor te zorgen dat studenten de lerarenopleidingen succesvol afronden en dus later ook werkzaam zijn als docent, zijn er verschillende veranderingen nodig. Het merendeel van de studenten wil graag een opleiding die past bij hun behoeften, waarbij er sprake is van reële verwachtingen en voldoende begeleiding. Daarbij is het belangrijk dat zij voldoende ondersteuning, ruimte en verbondenheid met docenten en medestudenten hebben (Bakker, M., 2021). Daarnaast zou het voor het voortgezet onderwijs helpen als het behalen van een dubbele bevoegdheid makkelijker wordt. Een dubbele bevoegdheid houdt in dat een docent bevoegd is om twee verschillende vakken te geven, zoals scheikunde en biologie (Bakker, S., 2021b).
De Algemene Vereniging Schoolleiders (2021), hebben ook nog enkele suggesties voor het terugdringen van het lerarentekort, zoals meer aandacht besteden aan het beroep van de docent. Daarbij zou de zij-instoom gestimuleerd moeten worden. Ook zou het van belang kunnen zijn als er meer onderzoek wordt gedaan naar de studie-uitval binnen de lerarenopleiding, zodat het duidelijker wordt waarom studenten uitvallen en wat daarvoor de oplossing kan zijn. Tot slot is het belangrijk om te investeren in de begeleiding van beginnende leerkrachten.
Momenteel is het moeilijker voor mbo’ers om naar de pabo te gaan. Dit komt door de verplichte toelatingstoetsen. Er zijn drie toelatingstoetsen; geschiedenis, aardrijkskunde en natuur en techniek. Deze zijn ingevoerd zodat de opleidingen geen tijd kwijt zijn met het bijspijkeren van deze kennisvaardigheden. Het probleem hierbij is dat mbo’ers gemiddeld minder scoren op de toetsen, met als gevolg dat zij niet naar de pabo kunnen. Om ervoor te zorgen dat er meer mbo’ers kunnen beginnen aan de pabo zouden de toetsen anders vormgegeven moeten worden (Bakker, S,. 2021a).
Een hele andere interventie is het idee om een schoolweek van vier dagen in te zetten. Alle kernvakken zouden in principe in vier schooldagen gegeven kunnen worden. Het resultaat is dat leerlingen naar school gaan en alleen vakken krijgen zoals taal en rekenen. Dit zorgt er echter wel voor dat leuke activiteiten wegvallen. Om ervoor te zorgen dat kinderen wel tijd hebben om leukere activiteiten te doen, zoals gymmen en handenarbeid, zou de vrije dag gebruikt moeten worden om hieraan aandacht te besteden. Om dat uit te voeren zouden verschillende organisaties en instellingen ingezet moeten worden (Francino, 2021).
Al met al zijn er verschillende oorzaken en gevolgen van het lerarentekort. Maar één ding is zeker; er moet worden gewerkt aan oplossingen, want deze situatie is voor niemand wenselijk.
Literatuur
Algemene Vereniging Schoolleiders. (2021, 19 juli). Lerarentekort bij tekortvakken heeft meerdere oorzaken. Geraadpleegd op 3 januari 2022, van https://avs.nl/actueel/nieuws/lerarentekort-bij-tekortvakken-heeft-meerdere-oorzaken/
Bakker, M. (2021, 15 december). Druk van lerarentekort draagt bij aan uitval leraren-in-opleiding. ScienceGuide. Geraadpleegd op 3 januari 2022, van https://www.scienceguide.nl/2021/12/druk-van-lerarentekort-draagt-bij-aan-uitval-leraren-in-opleiding/
Bakker, S. (2021a, oktober 1). Toelatingstoetsen pabo nog steeds struikelblok voor toekomstige leraar. NU – Het laatste nieuws het eerst op NU.nl. Geraadpleegd op 3 januari 2022, van https://www.nu.nl/binnenland/6159345/toelatingstoetsen-pabo-nog-steeds-struikelblok-voor-toekomstige-leraar.html
Bakker, S. (2021b, 28 december). De tekorten van 2021: Hoe het lerarentekort door vergrijzing al lang voorzien was. NU – Het laatste nieuws het eerst op NU.nl. Geraadpleegd op 3 januari 2022, van https://www.nu.nl/binnenland/6173539/de-tekorten-van-2021-hoe-het-lerarentekort-door-vergrijzing-al-lang-voorzien-was.html
Francino, K. (2021, 3 december). De oplossing voor het lerarentekort: een vierdaagse schoolweek. Trouw. Geraadpleegd op 3 januari 2022, van https://www.trouw.nl/opinie/de-oplossing-voor-het-lerarentekort-een-vierdaagse-schoolweek~bb9a3daf/
Lauret, N. A. (2020, 14 maart). Gevolgen lerarentekort: “De ontwikkeling van de kinderen stagneert”. RTV Drenthe. Geraadpleegd op 3 januari 2022, van https://www.rtvdrenthe.nl/nieuws/158116/Gevolgen-lerarentekort-De-ontwikkeling-van-de-kinderen-stagneert
Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. (2019a, 10 april). Oplopend lerarentekort bedreiging voor gelijke kansen in het onderwijs. De Staat van het Onderwijs | Inspectie van het onderwijs. Geraadpleegd op 3 januari 2022, van https://www.onderwijsinspectie.nl/onderwerpen/staat-van-het-onderwijs/trends-in-het-onderwijs/leraren-en-lerarentekort/oplopend-lerarentekort-bedreiging-voor-gelijke-kansen-in-het-onderwijs
Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. (2019b, april 25). Lerarentekort en kansenongelijkheid. De Staat van het Onderwijs | Inspectie van het onderwijs. Geraadpleegd op 3 januari 2022, van https://www.onderwijsinspectie.nl/onderwerpen/staat-van-het-onderwijs/trends-in-het-onderwijs/primair-onderwijs/lerarentekort-en-kansenongelijkheid
Van Gaalen, E. (2019, 14 september). Kinderen presteren slechter door lerarentekort. AD.nl. Geraadpleegd op 3 januari 2022, van https://www.ad.nl/binnenland/kinderen-presteren-slechter-door-lerarentekort~af2e3b4f/